Za Radar iz Podgorice
Prvog januarskog dana Cetinje i Crna Gora zavijeni su u crno – u bezumnom činu Cetinjanin Aleksandar Martinović ubio je 12 sugrađana, među kojima dvoje djece, ranio četvoro, a potom izvršio samoubistvo. Jezivoj tragediji prethodila je svađa u kafani u centru Cetinja, u kojoj je Martinović ubio četiri muškarca, a zatim na četiri različite lokacije u gradu usmrtio još tri muškarca, tri žene i dvoje djece. Većina žrtava bila je u rodbinskim, kumovskim ili prijateljskim vezama sa ubicom. Policija još utvrđuje šta je motiv ovog masovnog ubistva, drugog za nešto više od dvije godine na Cetinju i jednog od najvećih u novijoj crnogorskoj istoriji.
Hronologija zločina
Kako je javnosti saopštio v. d. direktora Uprave policije Lazar Šćepanović, Martinović je većinu kobnog dana proveo u kafani Velestovo, gdje se družio sa kumovima i prijateljima. Nakon što se sa njima sukobio, napustio je kafanu, otišao po oružje i municiju i počinio nezapamćeni zločin.
Za nešto više od pola sata Martinović je 1. januara ubio 12 sugrađana i ranio četvoro, koji se i dalje bore za život. Policiji je u 17.26 prijavljeno da je u jednoj kafani upotrijebljeno vatreno oružje, ali im je, kako tvrde, data pogrešna adresa u naselju Bajice gdje su poslali dvije patrole. To je omogućilo ubici da nesmetano nastavi da sije smrt. Istragom je utvrđeno da je u momentu izlaska policije na teren Martinović već ubio četvoro sugrađana i ranio troje. Tek dva sata nakon zločina policija je objavila njegovo ime i fotografiju i izdala upozorenje građanima da ostanu u kućama i ne otvaraju vrata.
Ovo krivično delo nije organizovano, već nepredvidljivo, a pripadnici Uprave policije nisu imali saznanja da je Martinović planirao krvavi pir, kazao je v. d. direktora Uprave policije Lazar Šćepanović, odgovarajući na pitanje da li razmišlja o ostavci
Potraga za masovnim ubicom trajala je više od pet sati, tokom kojih su strahovali Cetinjani, ali i cijela Crna Gora, plašeći se konačnog bilansa žrtava. Martinović je opkoljen nešto poslije 23 časa u naselju Humci u blizini porodične kuće, gdje je lociran uz pomoć termovizijske kamere. Nakon što je odbio da postupi po naređenju policije i odloži oružje, pucao je sebi u glavu. Preminuo je nekoliko minuta prije ponoći, na putu ka bolnici.
Kod Martinovića je, nakon samoubistva, nađen pištolj sa jednim metkom u cijevi, deset metaka u okviru, dok je u džepovima imao još 79 metaka.
Profil ubice
Četrdesetpetogodišnji Martinović okončao je svoj život šest sati nakon što je počeo krvavi pir u kafani. Žrtve je ubio iz pištolja u nelegalnom posjedu. Bio je auto-lakirer po zanimanju, imao je manju radionicu, a nakon smrti roditelja i udaje sestre živio je sam. Bio je neoženjen i bez djece. Komšije su dan nakon tragedije novinarima ispričale da je Martinović bio tih i miran, te da je za njih do tog dana on bio „normalan“.
Policija je, sa druge strane, ubicu okarakterisala kao „konfliktnu osobu“. On se u policijskoj evidenciji nije vodio kao operativno interesantno lice, ali je registrovan kao izvršilac krivičnih djela sa elementima nasilja. Uslovno je osuđen na tri mjeseca zatvora 2005. godine zbog krivičnog djela nasilničkog ponašanja. Krajem novembra 2022. policajci su pretresli njegovu kuću u kojoj su tada pronašli dvije vazduše puške, 43 komada metaka različitog kalibra, jednu veću improvizovanu eksplozivnu napravu velike razorne moći i set za čišćenje vatrenog oružja. Zbog toga je u decembru prošle godine osuđen na tri mjeseca zatvora, ali presuda nije postala pravosnažna jer se pred podgoričkim Višim sudom vodio postupak po žalbi.
Da su od ranije postojali problemi u Martinovićevom ponašanju jasno je iz izjave prvog čovjeka policije, Lazara Šćepanovića, koji kaže da su policajci tokom pretresa 2022. prepoznali antisocijalno ponašanje kod ubice i predali ga Ministarstvu zdravlja. On tada nije hospitalizovan, već mu je samo propisana terapija. Šćepanović je kazao da je izostala i pravovremena reakcija onih koji su bili u društvu Martinovića i poznavali njegov profil i djelovanje.
„Da su u tom momentu prijavili možda bi se spriječio krvavi pir… Lišio je života člana svoje porodice, rođenu sestru, sa kojom je bio u dobrim odnosima, i čekao Novu godinu sa njom. Zatim je lišio života četiri člana porodice Martinović, sa kojima je bio u kumovskim odnosima. Takođe, lišio je života dvoje djece i brata vlasnika kafane“, rekao je Šćepanović na konferenciji za novinare, dan nakon masakra.
Komentarišući zločin na Cetinju kriminolog Velimir Rakočević kaže da je riječ o akumuliranoj agresiji i osobi kojoj društvo nije pomoglo da kontroliše bijes.
„Ovakva lica s devijantnim ponašanjem umisle da su nedužna bića kriva za situaciju u kojoj se oni nalaze. Takvo antisocijalno ponašanje prelazi u patologiju. Ključno je da se što ranije prepoznaju takve osobe i podvrgnu programima kako bi se spriječilo ovako devijantno ponašanje“, ocjenjuje Rakočević.
(Ne)odgovornost države
Prvog dana nove godine u crnogorskoj prijestonici, koja broji oko 15.000 stanovnika, bilo je radno angažovano najviše devet policajaca, odnosno tri patrole. Cetinje je platilo danak višegodišnjeg odliva policijskih službenika, ali i zapuštenog bezbjednosnog sistema, što je ubici pomoglo da se pola sata nesmetano kreće kroz grad i ubija nedužne građane. Cetinjskoj policiji u pomoć su, nedugo nakon prve prijave građana, pristigli pripadnici Specijalne jedinice policije za rješavanje krizne situacije, Posebne jedinice policije, službenici Sektora za borbu protiv kriminala, Sektora granične policije, te kolege iz regionalnih centara bezbjednosti Centar, Zapad i Jug. Oni su uspostavili blokadu grada i krenuli u potragu za Martinovićem.
Kadrovski deficit i nedostatak oko 2.000 policajaca na nivou Crne Gore doveo je do toga da već godinama na ulicama nema pozornika, međutim prvi čovjek policije tvrdi da ni to ne bi zaustavilo ubicu. Na pitanje da li osjeća moralnu i objektivnu odgovornost i razmišlja li o ostavci, kazao je da ovo krivično djelo nije organizovano, već nepredvidljivo i da ni u jednom kontekstu pripadnici Uprave policije nijesu imali saznanje da je Martinović planirao krvavi pir.
Ovakva lica s devijantnim ponašanjem umisle da su nedužna bića kriva za situaciju u kojoj se oni nalaze. Takvo antisocijalno ponašanje prelazi u patologiju. Ključno je da se što ranije prepoznaju takve osobe
Velimir Rakočević
„Da smo imali takva saznanja, a da nijesmo preduzeli adekvatne mjere i radnje, pitanje bi bilo na mjestu. Cetinjani treba da se oslobode predrasuda i stereotipa i da kad uvide da neko ima neko antisocijalno, devijantno ponašanje kako prema svojoj porodici, tako i prema drugovima i prijateljima, ukažu blagovremeno na ovakve okolnosti. Da ne tražimo krivce samo u državnim organima za sprovođenje zakona… Siguran sam da su službenici policije u realnom vremenu odgovorili zadatku…“, rekao je Šćepanović.
Propuste u postupanju policajaca, ali ni svoju odgovornost ne vidi ni ministar unutrašnjih poslova Danilo Šaranović. U noći tragedije saopštio je da je riječ o situacionom događaju i da se ovakve stvari dešavaju u cijelom svijetu.
Ovo je u protekle dvije i po godine drugi masovni zločin na Cetinju, sa zbirom od 24 mrtvih. Prijestonica i Crna Gora još se nijesu oporavili od tragedije koja se 12. avgusta 2022. godine dogodila u naselju Medovina, kada je Vuk Borilović usmrtio 10 osoba među kojima i dva dječaka, rođena brata. I tada je muškarac srednjih godina otvorio vatru na djecu, žene, prijatelje i rodbinu.
Iako je više puta obećavano, od avgusta 2022. Ministarstvo unutrašnjih poslova nije završilo izmjene Zakona o oružju, niti izvršilo reviziju ko sve u Crnoj Gori ima vatreno oružje sa važećom dozvolom. Nijesu sprovedene ni dodatne provjere osoba sa važećom dozvolom. Isto obećanje građanima je dato i ovoga puta. Nakon vanredne sjednice Vijeća za nacionalnu bezbjednost, premijer Milojko Spajić najavio je niz mjera kojima će Vlada pokušati da ojača kontrolu oružja, ali i „drakonske kazne“ za sve koji u naredna dva mjeseca ne predaju nelegalno oružje. U međuvremenu, nezadovoljni građani najavili su proteste.
