Predsednik Republike, nenadležna predmetna institucija (NPI) je tokom gostovanja u emisiji Oko na RTS-u 27. marta još jednom izrekao nekoliko notornih laži.
Na tvrdnje Aleksandra Vučića da su državni organi na uvid javnosti dali ugovore između podizvođača i podizvođača pri čemu „nikakvu obavezu nismo nikada imali, niti to ikakve veze sa bilo čim ima“, voditelj emisije, misleći verovatno na stavove stručne javnosti, uopšteno je konstatovao da se da se „ne zna kako su birani ti podizvođači.“
Na to NPI odgovara: „Pa pitajte podizvođače kako su birani, ne bira ih država i nije posao države da ih bira. Njihovo je da isporuče rezultat, mi (država, prim.a) imamo ugovor sa izvođačem, a izvođač je taj koji bira podizvođače i podizvođači biraju svoje podizvođače. To zna svaki čovek, pa ne morate da budete stručni i to nikakve veze sa državom nema.“
Domaći podizvođači nisu izabrani uz poštovanje načela konkurencije, transparentnosti i javnog odabira, već na osnovu „prijateljskih dogovora“. Po tom „kriterijumu“ angažovan je Starting, dok za brojne domaće podizvođače javnosti na uvid nije data dokumentacija kojom se dokazuje da su dobili saglasnost države
Krenimo redom, najpre od tvrdnje da država bira izvođače, a izvođači svoje podizvođače. Zakonom o obligacionim odnosima članovima 610 i 611, propisano je da naručilac (na primer država) angažuje izvođača koji za svoj rad odgovara naručiocu. Izvođač može da angažuje podizvođača da posao uradi umesto njega, ali za urađene radove podizvođača izvođač odgovara naručiocu.
Ko je i kako birao podizvođače radova na stanici u Novom Sadu
Tako je propisano i „Komercijalnim ugovorom o modernizaciji i rekonstrukciji mađarsko-srpske železničke veze na teritoriji republike Srbije, za deonicu Novi Sad – državna granica (Kelebija)“ između Republike Srbije i izvođača, kineskog konzorcijuma CRIC-CCCC. Konkretno, član 11. Komercijalnog ugovora precizira da za sve poslove izvođač odgovara naručiocu, odnosno Republici Srbiji.
Isto tako, po članu 16. Komercijalnog ugovora, izvođač (kineski konzorcijum) bira podizvođače za koje on odgovara pred državom i to poštujući osnovna načela Zakona o javnim nabavkama (ekonomičnost, efikasnost, transparentnost, obezbeđivanje konkurencije i zabrane diskriminacije, jednakosti i proporcionalnosti privrednih subjekata), koja se moraju poštovati čak i u slučajevima kada se, po nekom osnovu, u skladu sa članom 11 Zakona o javnim nabavkama isključuje primena njegovog značajnog dela.
U ovom delu, moguće je sa sigurnošću konstatovati da nije objavljena dokumentacija kojom je moguće dokazati da je u skladu sa Komercijalnim ugovorom izvođač, kineski konzorcijum CRIC-CCCC birao podizvođače poštujući opšta načela Zakona o javnim nabavkama, niti da su ova načela poštovali podizvođači kada su birali svoje podizvođače, poput srpskog Startinga, koji je bio zadužen za rekonstrukciju Železničke stanice u Novom Sadu.
Suprotno Vučićevim tvrdnjama, aneksima Komercijalnog ugovora, koje su potpisali Goran Vesić i Nebojša Šurlan, previđeno je da država, kao finansijer i investitor, na netransparentan način bira podizvođače, ali je ona i dalje odgovorna za radove firmi koje je izabrala
Tačnije, domaći podizvođači se nisu birali uz poštovanje ugovorenih načela konkurencije, transparentnosti i javnog odabira, već na osnovu „prijateljskih dogovora“, dok za brojne domaće podizvođače nije data na uvid javnosti dokumentacija kojom se dokazuje da su dobili saglasnost države.
Rečju, NPI opet laže jer nije sva dokumentacija objavljena i država je i te kako odgovorna jer nisu poštovana osnovna načela Zakona o javnim nabavkama propisana i Komercijalnim ugovorom čime su se širom otvorila vrata sistemskoj korupciji i posledično nebezbednoj gradnji, koja je odnela 16 života, a jedna osoba je teško povređena.
NPI je slagao i kad je rekao da izvođači sami biraju podizvođače, za čiji rad odgovaraju državi, da ih „ne bira država“ i da „nije posao države da ih bira“.
Šta su potpisali Goran Vesić i Nebojša Šurlan
Aneksom 3 (od 6. oktobra 2023.) i 4 (od 15. marta 2024.) Komercijalnog ugovora, članom 4, stavka „Ostali radovi“, direktno su prekršeni Komercijalni ugovor, Zakon o obligacionim odnosima i opšta načela Zakona o javnim nabavkama. Ove anekse sa srpske strane potpisali su tadašnji ministar saobraćaja, građevinarstva i infrastrukture Goran Vesić i v.d. generalnog direktora Infrastrukture Srbije Nebojša Šurlan i glase na radove u ukupnom iznosu od 15 miliona dolara (Aneks 3 na 4,8 miliona dolara i Aneks 4 na 10,2 miliona dolara), što je skoro pet puta veća suma od troškova rekonstrukcije Železničke stanice, koje je svojevremeno Saobraćajni institut CIP procenio na 3,1 milion evra.
Aneksima 3 i 4, koji su potpisani u oktobru 2023. i martu 2024, samo je vrednost „ostalih radova“ uvećana za 15 miliona dolara, što je skoro pet puta veća suma od troškova rekonstrukcije Železničke stanice, koje je svojevremeno Saobraćajni institut CIP procenio na 3,1 milion evra
Konkretno, sasvim suprotno tvrdnjama NPI, ali i Komercijalnom ugovoru, Zakonu o obligacionim odnosima i opštim načelima Zakona o javnim nabavkama, ovim aneksima je članom 4. za stavku „Ostali radovi“ previđeno da država, kao finansijer i investitor, na netransparentan način bira podizvođače, da izvođač vrši isključivo uslugu finansiranja podizvođača i da je država, a ne izvođač, odgovorna za radove podizvođača koje je ona izabrala.
Još jednom, NPI laže jer je za „Ostale radove“ država na netransparentan način direktno birala podizvođače i za njihov rad je odgovarala ona, a ne izvođač.
Samo za arheološke radove čak 6,2 miliona dolara
Konačno, u stavci „Ostali radovi“, neke cifre su sumnjive, dok je u nekim slučajevima prekršen Komercijalni ugovor. Aneksom 3, na primer, predviđeni su troškovi za arheološke radove na teritoriji Novog Sada od čak 1,5 miliona dolara, a još toliko za iste namene na teritoriji Subotice.
To, međutim, nije sve, jer su i Aneksom 4 predviđeni arheološki radovi, koji koštaju skoro 3,2 miliona dolara. Sve zajedno, dakle, planirani trošak samo za arheološke radove iznosi 6,2 miliona dolara, dok su troškovi izgradnje kružnog toka u Lošinjskoj ulici u Subotici procenjeni na skoro 1,1 milion dolara.
Vrlo važno, u pojedinim stavkama je država direktno prekršila Komercijalni ugovor jer se on, pa samim tim i aneksi 3 i 4, odnose na radove isključivo na trasi od Novog sada do Kelebije. Tako su Aneksom 4, predviđeni radovi na relaciji od Beograda do Stare Pazove, konkretno u Altini, Zemun Polju, Kamendinu i Batajnici, ali i izrada projektno-tehničke dokumentacije za putničku prugu do budućeg kompleksa za Ekspo 2027, na relaciji od Zemun polja, pa pored Aerodroma „Nikola Tesla“ do Nacionalnog stadiona.
Sve u svemu, sasvim suprotno tvrdnjama NPI, država je na netransparentan način birala podizvođače, protivno opštim načelima Zakona o javnim nabavkama, ali i Komercijalnom ugovoru. Takođe, suprotno Zakonu o obligacionim odnosima, za rad podizvođača je umesto izvođača odgovoran naručilac, odnosno država. Uz sve to, osim što se čini da su pojedini troškovi prilično „naduvani“, došlo je i do povrede Komercijalnog ugovora zbog nenamenskog trošenja sredstava iz kredita i na radove na nekim drugim lokacijama, daleko od brze pruge od Novog Sada do Kelebije.
